Charakterystyka/ morfologia

Dzierzba rudogłowa, rudogłówka (Lanius senator)

Systematyka

Rząd: wróblowe (Passeriformes)

Rodzina: dzierzby (Laniidae).

Gatunek: dzierzba rudogłowa, (Lanius senator)

IWC Replica Watches

Charakterystyka/morfologia

 Ptak niewiele większy od gąsiorka. Długość ciała 17-19 cm, z tego na ogon przypada 8 cm. Masa ciała 30-40 g, rozpiętość skrzydeł 26-28 cm. Charakterystyczną cechą tego gatunku jest rdzawo brązowe ciemię i kark, czarny grzbiet i ogon, czarne skrzydła z białym lusterkiem u nasady lotek pierwszorzędowych, oraz biały spód. Samce mają szeroką, czarną maseczkę, obejmującą także czoło. Mocny czarny dziób, czarną tęczówkę oka i szaro-brązowe nogi. Duże białe plamy na barkówkach i pokrywach nadogonowych nadają ptakowi pstrokaty wygląd. Samice są podobne do samców, lecz ich upierzenie jest mniej kontrastowe a ruda czapeczka nieco mniejsza.  Osobniki młode mają wierzch ciała brązowawy a biel dolnej części ciała jest lekko przybrudzona. W całości pokryte gęstym, ciemnobrązowym prążkowaniem, zwłaszcza od góry, od spodu tworzącym falisty poprzeczny wzór. Podobnie jak inne dzierzby, ptaki często siadają na czubkach drzew i krzewów. Na swoim terytorium nie tolerują innych osobników swojego gatunku. Nawet podczas migracji tworzą na krótko, w miejscach odpoczynku własne terytoria. Latają dość słabo, falistym lotem, ale właśnie w locie najlepiej prezentują swoje barwy. Śpiew to ciche ćwierkanie z imitacją głosów innych ptaków.  Wobec ludzi nieufne nie pozwalają na podejście na odległość mniejszą niż 20 metrów.   

Rolex Replica Watches

Biotop/preferencje pokarmowe

 Dzierzba rudogłowa występuje od półwyspu Iberyjskiego i obszarów śródziemnomorskich, po strefę klimatu umiarkowanego w zachodniej i środkowej Europie. W zależności od miejsca występowania wyodrębniono podgatunki:

Lanius senator senator - występuje w Europie Południowej od Pirenejów do zachodniej części Azji Mniejszej. Zimuje w Afryce Równikowej i na południe od Półwyspu Arabskiego.

Lanius senator rutilans - występuje na półwyspie Iberyjskim, gdzie gniazduje około 85% populacji ogólnoeuropejskiej, a także w północnej części Afryki, od Libii do Mauretanii.

Lanius senator badius – występuje na Balearach, stąd jej nazwa dzierzba balearska, oraz na Korsyce, Sardynii i Capri.

Lanius senator niloticus -  występuje na Cyprze, wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego wschodniej Azji Mniejszej, po wschodni Iran.

Preferowane siedliska to śródziemnomorskie łąki poprzecinane rzędami krzewów, z pojedynczymi drzewami, Pozbawione podszytu drzewostany liściaste, w strefie brzegowej również iglaste. Spotykana także w gajach oliwnych i winnicach. Ptaki ze wschodniej części występowania zamieszkują również bardzo suche, półpustynne siedliska z rzadkimi krzewami. W Europie Środkowej spotykana w starych sadach i alejach lipowych lub topolowych, w ogrodach i parkach.  W Polsce dawniej skrajnie nielicznie  lęgowa, od początku XXI wieku nie odnotowano żadnego lęgu. W latach 1994 – 2015 nielęgowe ptaki stwierdzono 15 razy. Pożywienie stanowią głównie duże owady, najczęściej chrząszcze i trzmiele. W przypadku braku owadów zjada także ślimaki, dżdżownice i pająki. W sprzyjających okazjach, gdy ofiara jest niewielka potrafi schwytać jaszczurki, myszy, żaby i małe ptaki. Swe ofiary chwyta na ziemi lub w locie i podobnie jak inne dzierzby nabija je na kolce lub umieszcza w rozwidleniu gałązek. Wyjątkowo pożywienie stanowi pokarm roślinny, najczęściej owoce morwy i śliwy. Nierzadkie są kradzieże pokarmu innym ptakom.

 Rozwój osobniczy

 Od około 50 lat obserwuje się systematyczny spadek lęgów tego gatunku w Europie Wschodniej. W niektórych krajach uważany jest za wymarły. Ptaki przylatują z zimowisk pod koniec kwietnia lub w początkach maja, tylko pojedyncze ptaki pojawiają się w marcu. Okres lęgowy trwa od maja do lipca. Samiec siedzi na szczycie krzewu lub drzewa, stroszy pióra na głowie i śpiewem wabi samicę. Jeżeli jego starania zainteresują samicę, para wspólnie przystępuje do budowy gniazda. Pary są sezonowo monogamiczne, sporadycznie obserwowano lęgi par zeszłorocznych. Gniazdo na drzewie, na wysokości od 3 do 6 metrów, w rozwidleniu gałęzi, lub w gęstych krzewach na wysokości powyżej 2 metrów. Zbudowane jest z drobnych gałązek. Suchych łodyg, traw, korzeni i zielonych części roślin. Czasem w konstrukcji gniazda znajdują się sznurki, nici i papier. Wnętrze wysłane piórami, sierścią, mchem, zielonymi roślinami, często z kwiatami. Średnica gniazda wynosi 110=140 mm, wnętrza 70-80 mm. Wyprowadzają jeden lęg w roku, drugie lęgi zdarzają się u ptaków w Północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Składanie jaj na południu rozpoczyna się w kwietniu, na północy w czerwcu.  Jaja wydłużone o wymiarach 23,0 × 17,0 mm z tępym węższym końcem, w kolorze od oliwkowozielonego, piaskowego, szaro-białego, czerwono-żółtego lub brązowego. Kropki i plamki w kolorze czerwono-brązowym lub jasnooliwkowym tworzą wieniec wokół szerszego końca jaja. Zwykle zniesienie składa się z 5-6, czasami 4-7 jaj. Wysiaduje tylko samica przez 14-15 dni, opuszcza gniazdo co około 45 minut by zdobyć pożywienie, w tym czasie jest także karmiona przez samca. Pisklęta po wykluciu są karmione przez oboje rodziców. Opuszczają gniazdo po 18-20 dniach, przez kolejne 2-3 tygodnie są jeszcze karmione przez rodziców.  Pozostają w grupie rodzinnej do czasu odlotu na zimowiska a czasami wspólnie migrują. Pierwsze ptaki opuszczają tereny lęgowe już pod koniec lipca, zmasowane odloty przypadają na sierpień. Ptaki migrują nocą, pierwsze przyloty do miejsc zimowania w połowie września, większość kończy wędrówkę w październiku. Sukces lęgowy uzależniony jest w głównej mierze od pogody. Deszczowa, zimna pogoda sprawia, że ptaki porzucają lęgi i wcześniej rozpoczynają odloty. Badania w Niemczech wykazały średni wskaźnik przeżywalności potomstwa na poziomie 2,7 piskląt na parę. Dojrzałość płciową osiągają pod koniec pierwszego roku życia, najstarsze  osobniki osiągały wiek około 6 lat.

Status gatunku

Liczebność światowej populacji szacuje się na około 6 do 9,6 milionów par, z tendencją spadkową. Polska Czerwona Księga uznaje gatunek za skrajnie zagrożony, wymagający ochrony czynnej.

Przygotował:  Jan Ławicki

Źródła.

Ptaki Polski tom 1 i 2 -  Andrzej G. Kruszewicz - Multico Oficyna Wydawnicza 2010

Ptaki Polski - Dominik Marchowski - Wydawnictwo SBM Sp.z.o.o 2015

Przewodnik Collinsa Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego - Lars Svenson - Multico Oficyna Wydawnicza

Rzadkie Ptaki Polski – Tadeusz Stawarczyk, Tomasz Cofta, Zbigniew Kajzer, Jan Lontkowski, Arkadiusz Sikora – Agencja Reklamowo – Wydawnicza Studio B&W Wojciech Janecki 2017

Internet: Avibase, HBW Alive, Wikipedia.